کتیبه میخی اورارتویی رازلیق

این کتیبه به خط میخی اورارتویی بر روی صخره ای در دره قراکوه در روستای قیرخ قز لار نزدیک سراب در ۱۲ سطر و به ابعاد ۱۰۶ در ۷۵ سانتی متر کنده شده است.این کتیبه مربوط به آرگیشتی پسر روسا است و در آن از تصرف سرزمین های گیردو،گیتو هانی و توایشدو سخن رفته است.در نزدیکی این ستگ نبشته ،وجود سنگ افراشت ها قابل مطالعه است.همچنین در شمال این سنگ افراشت ها یکی از ۲۱ قلعه ای که شاه اورارتویی فتح کرده واقع شده است.

سنگ-نوشته-1

“بیاری خدای خالدیآرگیشتی روزاهینلی گوید:

 من به سرزمین آریو لشگر کشیدم.

من سرزمین “اوئوشو” را تسخیر کردم.

من تا کنار “رود مونا” رسیدم و از آنجا بازگشتم.

من سرزمین “گیردو؟”،” گتوها؟” و “توایشیدو” را تسخیر کردم.

 شهر “روتومنی؟” را من گرفتم.

سرزمینهایی را که من تسخیر کردم تحت سلطه و باج خود قرار دادم.

 این قلعه را به زور گرفتم و دوباره آنرا ساختم.

من آنرا به ” آرگیشتی ایردو ” نامگذاری کردم.

 تا بخاطر یاری بیا اونی = اورارتو.

برای مطیع ساختن سرزمینهای دشمن،

 به یاری و عظمت خدای خالدی و آرگیشتی بزرگ، شاه جهان، شاه شاهان،

 شاه شهر توشپا آرگیشتی گوید:

 هر کس نام مرا محو کند، یا به این نوشته خسارتی رساند.

امیدوارم خدای خالدی (ته‌ای شیا) و (شیوانی) او را از این گردون بر اندازد.”

razligh

اهالی اعتقاد بر این دارند که این سنگ افراشته‌ها چهل انسان بوده اند که بر اثر انحراف از حقیقت و راه خدا به غضب الهی دچار و مبدل به سنگ شده اند در حالی که تعداد سنگها بیش از چهل است و تا ۱۲۰ سنگ شمارش شده است. بعضی از سنگ افراشته ها همانگونه که گذاشته اند سالم و صاف مانده ولی برخی شکسته یا کج شده و یا از بین رفته اند. در شرح این سنگ افراشته ها گفته شده: سبلان در طول تاریخ حتی از زمانی که دین بودائی در ایران و کشورهای دیگر رواج پیدا کرده همچنانکه از نظر سوق الجیشی مورد استفاده قرار گرفت بزرگترین آتشکده ها و بزرگترین معبدها در اطراف سبلان برپا شده است. در مورد سنگ افراشته های قیرخ قیزلار چند نظر مطرح شده است: اول اینکه گفته اند: در گذشته هر سرداری که در جنگ غالب می آمد از این سنگها می افراشت. نظر دوم این است که هر سرداری یک سردار از دشمن را می کشت یکی از این سنگها را می افراشت ولی همچنانکه گفه شد ساوالان از نظر سوق الجیشی مهم بود و مورد استفاده ایرانیان قرار گرفته و بزرگترین آتشکده و معبدها در آنجا بر پا شده و نظر اصلی اینست که محل این سنگ افراشته ها معبد بزرگی بود در معبدها معمولاً انسانها را قربانی می کردند تا عظمت معبد را بنمابانند برای هر قربانی یک سنگ می افراشتند.