منزل سیف العلما

عمارت سیف العلما

( خانه شیخ علی قاضی بنابی )

به شماره ثبتی ۳۹۲۹ در فهرست آثار ملی

این ساختمان قدیمـــــــی در مـحله گزاوشت بناب و در خیـابان دریـــا واقع شـــده است. فاصله این خانه از میدان اصلی شهر در حدود ۵۰۰ متر به سمت غرب میباشد.ت

اریخ ساخت آن اوایل دوره قاجاریه بــوده و در اصل متـــــعلق به شیخ علی قاضی بنابــــی ملقب به سیــــــــــف العلماء است که این لقـــب از طــرف نــــــــاصرالدین شاه و بعد از پیروزی شـــیـخ علی قاضی و مــــردم بنــاب در مقابل حـــمـله اکراد به وی اعطا شد.

بنای فوق با زیــــــــر بنـــای ۵۶۵ متر مربع و بـا ســـــبک معماری ویژه ای که عمــارتهای دوره قــــاجار را در ذهن تداعی می کند ساخـــت شــــده است. هر دو طبقه از یک سرســـرای بزرگ ســــــاخته شده که در هر طــرف آن دو اتاق بزرگ بـصورت قرینه قرار گرفته اند.

اتــــــــاقها و سرسرای طبـقه دوم را دربهـــای ارسـی سنــتی که با ظرافت خاصی ساختـه شـــــده است به یکـدیگر متصل می کند کــه جــــــلوه ویژه ای به نمای داخل ساختمــــان بخــــشیده است. هرچند اســکلت ساختمان از دیوارهای خشتی عریض ساخته شده ولی نمای آجـــــری فرسوده ولی چشم نوازی کــه بــه چهــره کشیده، همراه با ستونهای چوبی بلند جـــــلوی ساختمان شکوه خاصــی به آن بخشـــیده است.نقش و نگارهایی کـه بر روی دیوارهــــــــــــای کاهگلی داخــل ساختمــــان ترســــــــیم شده بوده اند اکثراً در اثر مدفــون شــــدن در زیر لایه های گچ از بین رفته و فقط بخــــــش کوچکی از این نقش و نـگارها از زیـر لایه های گچ سالم بیرون آورده شده اند.

از دیگر ویژگی های مجمـــــــــــــــــوعه تعبیـه سیــــستم روشنایی خاصی در داخل دیوارها مــــــی باشد به این شکل که در داخـل دیوار جــــــایگاههای ویژه ای برای چراغ نفتی تعبیه شــده است که از طـریق دو جدار شیشه ای دو طــــــــرف جایگاه، باعث روشـنایی فضـــای طرفــین می شد. از طرفی در سقف جایـــگاه لـــوله ای برای تهویه هوای داخل جایگاه تعبیه شــــــــــده است. در جلوی ساختمان نیز باغ بزرگـــــــــــی وجود داشته که بعدها در جریان خیابان کشـــی به دو قسمت تقسیم شده و به مرور زمـــان توســــــــــط وراث آن مـــــرحوم فروخته شـده است.

این عمـــــــارت علاوه بر جلوه های معمــــاری خـــاص خود، یادآور خاطره تاریخی غرورانگیزی نیز از تاریــخ این شهر و مردمانش می باشد:

در ســـــــــال ۱۲۹۷ ه .ق و در جریان حکومت ناصرالدین شاه، فردی بـنام عبیدا… شمزینی در کـــــــــردستان قیام کرد. این قیام نظر سه دولـت بزرگ وقت منطقه یعنی ایــــران، روسیه و عـــــثمانی را به خود جلب کرده بود. شـــیخ عبـــــــید ا… پس از تصرف شهرهای جنـــوب آذربایجــــان از جمله ساوجبلاغ و قتل و غارت در میــــــــــاندوآب و روســتاهای تابعه قصــــد تصــــــــرف بناب را کرده و با ۹ هزار تفــنگدار و ۱۰ هـــزار نفر پیاده نظام به کهریز بازار در نیـم فــــــرسنگی بناب رسیده و در کوههای قـــره قشون مستقر شده بود.

شیخ علی قـــــــــــــــــــاضی در کتاب تاریخ و جغرافیای دارالسلطنه چنین روایت می کنـــــد که:

شیخ عبید ا… قبـل از حمله به بناب رسولــی پیش من فرستاد تا شایــد بتواند بناب را بدون جنگ و خونریزی تصرف کنــــــد. جـــــواب دادم که شیخ عبیدا… مردی اســـت ملا و من هم مردی هستم ملا و کمتر از ملـــا علی زنجانی نیــــستم که مدتها در مقابل دولت ایستاد. من هم می توانـم با تبعـــــه خود در مقـــــابل یک ملا ایستادگی کنم ، جنـگ نکرده بـــــه او تمکین نخواهم کرد.

البته شیخ علــی قاضی از نیت شیخ عبیدا… که گرفتن شهرهـــــــــــــای آذربایجان و اعلام حکومت مستقل بود آگاهی داشــت. لذا عزم خود را جزم کرده و برای دفاع از شـــهر، مردم شهر را بسیج کرد و با فـــرماندهی خود چنان شکست سنگینی بر شیــخ عبیــدا… و یارانش تحمیل کرد که دیگر قادر بـه تجدید قوا نشدند و برای هــــمیشه این قیام متلاشـــی شد. مردم از او بـــــــــــه عنوان مــنجـــی یاد مـــــی کردند و ناصر الدین شاه نیز به سبـب این پیروزی بزرگ که تهدید بزرگی بــــــــــــرای حکـــــومت وقت و حتی کشورهای منطقــــــه بود، به وی لقـــــــــب سیف العلما اعطا کرد.

این ساخـتمان که بـــه شـــــــــــــماره ۳۹۲۹ در فهرست آثار ملی به ثبـت رسیــــده است، در سال ۱۳۷۹ از طرف میراث فرهنــــــــــــگی خریداری شده که ساختمان شماره ۲ اداره میـراث فرهنگی بناب محسوب و همزمان نیز مرمت کلی آن آغاز شده است.

ThumbHandler