تپهٔ حسنلو که در ۷ کیلومتری شهر نقده قرار دارد، یکی از تپههای باستانی ایران است که قدمت آن به بیش از ۶ هزار سال قبل از میلاد میرسد. معروفترین اثر باستانی یافت شده در این محل جام طلای حسنلو است که به عصر آهن تعلق داشته و در موزه ایران باستان نگهداری می شود.
تپه باستانی حسنلو در ۱۲ کیلومتری جنوب غربی دریاچه ارومیه، و ۹ کیلومتری شمال شرقی شهرستان نقده بین دهکدههای امینلو و حسنلو واقع شدهاست. این تپه به مناسبت نام دهکده مجاورش حسنلو نام گرفتهاست.
بنا به ارزیابیها، قدمت این تپه به ۶۰۰۰ سال قبل از میلاد میرسد و تا دوره اسلامی نیز محل سکونت و استقرار بوده و کاوشها نشان میدهد چندین بار به علت آتش سوزی تخریب و مجددا بنا گردیده است.با اکتشافات انجام شده و خارج شدن شهر باستانی از زیر خاک آثاری از جمله زیور آلات زنانه، مجسمههای تزئینی، خنجرها و دشنههای آهنی و برنزی و… کشف شده است.
جام زرین حسنلو به ابعاد ۲۱ سانتی متر بلندی و ۲۵ سانتی متر قطر و ۹۵۰ گرم وزن متعلق به هزاره اول قبل از میلاد است و از یکی از اتاقهای سوخته در سال ۱۳۳۸ کشف شده و روی آن نقش خدایان سه گانهای سوار بر ارابه دیده میشود.خدای آب، خدای زمین و خدای خورشید؛ همینطور کاهنی که جام بلندی به دست دارد و چندین نقش دیگر که از بارزترین نمونههای هنر دوران خود است .این جام هماکنون در موزه ملی ایران نگهداری میشود.
دژ حسنلو و دیوار دفاعی آن :
دور تا دور قلعه را دیواری به قطر ۳ متر و ارتفاع ۷ متر فرا گرفته بود. در فاصله ۳۰ متری از باروی قلعه، برجهای مربع شکلی به ابعاد ۱۰×10 متر ساخته شده بود.
در مرکز دژ حسنلو یک حیاط چند ضلعی نامنظم ساخته شده است. دور تا دور این حیاط را تالارهای ستوندار، ایوانهای دراز و اتاقهای کوچک و بزرگ تشکیل میدهند.در انتهای جنوبی حیاط قربانگاه قرار دارد و در انتهای شمالی آن چند لوح سنگی به ارتفاع سه متر و بدون هیچ گونه علامت دیده میشود.